Υπάρχει άμεση ανάγκη ενιαίου θεσμικού πλαισίου που να διασφαλίζει τις απαραίτητες ποιοτικές προδιαγραφές σε εθνικό επίπεδο, όπως τον ελάχιστο αριθμό προσωπικού ανάλογα με τις επιμέρους πληθυσμιακές ανάγκες, το επίπεδο επιστημονικής κατάρτισής του, τον έλεγχο των εθελοντών, την κτιριακή επάρκεια, αλλά και τη γενικότερη παιδαγωγική λειτουργία.

Προτείνουμε την ενσωμάτωση των ποιοτικών κανονισμών του Quality4Children στον εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας όλων των δομών παιδικής προστασίας ως απαραίτητη προϋπόθεση για τη χορήγησή πιστοποίησης. Οι Ποιοτικοί Κανονισμοί για την εξω – οικογενειακή φροντίδα (Quality4Children Standards) προέκυψαν από τη συνεργασία των τριών Διεθνών Οργανισμών FICE (Federation Internationale des Communautes Educatives), IFCO (International Foster Care Organisation) και SOS Children’s Villages το 2004, με τη συμμετοχή 32 Ευρωπαϊκών χωρών.

Στην Ευρώπη η αποϊδρυματοποίηση – η σταδιακή αντικατάσταση των ιδρυμάτων κλειστού τύπου με εναλλακτικού, οικογενειακού τύπου μοντέλα φροντίδας – έχει δρομολογηθεί εδώ και χρόνια, όχι μόνο ως βέλτιστη αλλά και ως κοινή πρακτική.

Η βέλτιστη πρακτική στην παιδική προστασία¹ ορίζει την άμεση αποκατάσταση του παιδιού σε οικογενειακό περιβάλλον. Όπου αυτό δεν είναι εφικτό, απαιτείται η αποκλειστικά βραχυχρόνια παραμονή των παιδιών σε δομές οικογενειακού τύπου, πριν αποκατασταθούν ο ταχύτερο δυνατό σε οικογένεια μέσω της αναδοχής, της υιοθεσίας ή της επανένταξής τους στη βιολογική τους οικογένεια. Τα μωρά και τα μικρά παιδιά κάτω των τριών ετών δεν πρέπει να περνούν καθόλου από δομή προστασίας.

Δομή φροντίδας οικογενειακού τύπου είναι μια δομή – σπίτι που φιλοξενεί 5-6 παιδιά, απασχολεί σταθερό και καταρτισμένο προσωπικό (φροντιστή, ψυχολόγο, κοινωνικό λειτουργό), διασφαλίζει πρόσωπα αναφοράς για τα παιδιά και ατομικά πλάνα ανάπτυξης και διαχείρισης, βρίσκεται σε σημείο ενταγμένο στην κοινότητα και όχι απομονωμένο, και εξασφαλίζει στα παιδιά την ιδιωτικότητα αλλά και την επαρκή κοινωνικοποίησή τους.

Η οικογενειακή αποκατάσταση ενός παιδιού σε μια οικογένεια (μέσω αναδοχής, υιοθεσίας ή επανένωσης με τη βιολογική οικογένεια) είναι μια διαδικασία σύνθετη σε πολλά επίπεδα: αξιολόγησης και προετοιμασίας των οικογενειών, συνδυασμού (matching) της οικογένειας με το παιδί, μεταπαρακολούθησης και υποστήριξης της αναδοχής. Απαιτούνται σαφείς κανόνες, σύνθετες διαδικασίες και εξειδικευμένο προσωπικό για να είναι μια οικογενειακή αποκατάσταση επιτυχημένη.

¹ Resolution adopted by the UN General Assembly 64/142, Guidelines for the Alternative Care of Children, 2009

Τόσο η βιβλιογραφία όσο και η διεθνής εμπειρία αποδεικνύουν πως οι υπηρεσίες ενδυνάμωσης της οικογένειας είναι κρίσιμες για την αποφυγή χωρισμού των οικογενειών και απομάκρυνσης των παιδιών. Στην Ευρώπη, 92% των περιπτώσεων παιδιών που βρίσκονται εκτός οικογενειακού πλαισίου οφείλονται σε παραμέληση/ κακοποίηση ή κοινωνικούς παράγοντες – σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, οι κοινωνικές υπηρεσίες πρόληψης και διεπιστημονικής υποστήριξης των οικογενειών μπορούν και πρέπει να παίξουν κρίσιμο ρόλο¹ Είναι διεθνώς σαφής και επιστημονικά αποδεδειγμένη η σημασία Υπηρεσιών Πρόληψης και Ενδυνάμωσης της Οικογένειας, καθώς μια ευάλωτη οικογένεια έχει αποδειχθεί ότι διατρέχει πολλαπλάσιο κίνδυνο ενδοοικογενειακών προβλημάτων που μπορούν να συντελέσουν στην απομάκρυνση των παιδιών.

¹Browne, The Risk of Harm to Children in Institutional Care, 2009

Εξίσου σημαντική είναι η ανάγκη φροντίδας και υποστήριξης των παιδιών προς την ανεξαρτησία και την ενηλικίωση, αλλά και ενός εξατομικευμένου υποστηρικτικού πλαισίου για τη ζωή τους μετά τα 18.